Ergotherapeut

Een ergotherapeut is een paramedische zorgprofessional die mensen helpt om (weer) zo zelfstandig mogelijk te functioneren in hun dagelijks leven, ondanks fysieke, psychische, cognitieve of sociale beperkingen. De kern van ergotherapie is het mogelijk maken van betekenisvolle activiteiten (of 'occupations' in het Engels, vandaar de naam 'Occupational Therapist') die belangrijk zijn voor de cliënt. Dit kan gaan om zelfzorg (wassen, kleden), productiviteit (werk, school, huishouden) of ontspanning (hobby's, sociale activiteiten).

De taken van een Ergotherapeut zijn onder meer:

De taken van een ergotherapeut zijn divers en gericht op het verbeteren van het dagelijks handelen van de cliënt:

• Analyse van problemen: De ergotherapeut observeert en analyseert welke dagelijkse activiteiten problemen opleveren voor de cliënt en wat de onderliggende oorzaak is (fysiek, cognitief, psychisch, of een combinatie).
• Doelen stellen: Samen met de cliënt (en eventueel diens omgeving) worden haalbare doelen opgesteld. Wat wil de cliënt weer kunnen doen?
• Behandelen en trainen: De ergotherapeut traint vaardigheden die nodig zijn voor de gewenste activiteiten. Dit kan gaan om opnieuw leren bewegen, het aanleren van andere manieren om een taak uit te voeren (strategietraining), of het verbeteren van cognitieve functies zoals plannen en organiseren.
• Adviseren over aanpassingen: Als een activiteit niet meer op de oude manier kan, adviseert de ergotherapeut over:
• Hulpmiddelen: Denk aan aangepast bestek, een rolstoel, een badlift, speciale software, etc. De therapeut helpt bij de selectie, aanvraag en het leren gebruiken ervan.
• Woningaanpassingen: Advies over het wegnemen van drempels, aanpassen van keuken of badkamer, etc.
• Omgevingsaanpassingen: Bijvoorbeeld aanpassingen op de werkplek of school.
• Voorlichting en advies: Ergotherapeuten geven voorlichting aan cliënten, mantelzorgers, werkgevers en andere betrokkenen over de beperkingen en de mogelijkheden. Ze adviseren bijvoorbeeld over belasting en belastbaarheid (energiemanagement) of valpreventie.
• Begeleiding: Ze begeleiden cliënten in het proces van acceptatie en het omgaan met blijvende beperkingen.

Waar werkt een Ergotherapeut

Ergotherapeuten werken op veel verschillende plekken, overal waar mensen problemen ervaren in hun dagelijks handelen:

• Ziekenhuizen: Vooral op revalidatieafdelingen, neurologie, geriatrie, kindergeneeskunde.
• Revalidatiecentra: Intensieve behandeling na bijvoorbeeld een CVA, ongeval of bij chronische aandoeningen.
• Verpleeg- en verzorgingshuizen: Ondersteuning van ouderen bij zelfzorg, dagbesteding en mobiliteit.
• Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ): Begeleiding van mensen met psychiatrische problemen bij structuur, daginvulling en zelfstandigheid.
• Eerstelijnszorg / Vrije vestiging: Ergotherapeuten met een eigen praktijk of werkzaam in een gezondheidscentrum. Zij komen vaak bij mensen thuis om te helpen in de eigen leefomgeving.
• Speciaal onderwijs: Ondersteuning van kinderen met ontwikkelingsproblemen of beperkingen bij schoolse taken, spel en zelfredzaamheid.
• Organisaties voor mensen met een verstandelijke beperking.
• Bedrijfsleven: Advisering over ergonomie en werkplekaanpassingen.
• Gemeenten: In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) voor advies over voorzieningen.

De meeste ergotherapeuten werken in de eerstelijnszorg (vaak bij mensen thuis), in ziekenhuizen en in verpleeg-/verzorgingshuizen.

Wat verdient een Ergotherapeut

Het inkomen van een ergotherapeut varieert sterk, afhankelijk van:

• Werkervaring: Starters verdienen minder dan ervaren therapeuten.
• Sector: Salarissen in ziekenhuizen (CAO Ziekenhuizen) kunnen anders zijn dan in verpleeghuizen (CAO VVT) of in een eigen praktijk.
• Werkgever: Verschillen tussen commerciële instellingen en non-profit organisaties.
• Locatie: Kan enigszins verschillen per regio.
• Fulltime/Parttime: Het genoemde bedrag is meestal op fulltime basis.
• Zelfstandig of in loondienst: Zelfstandigen hebben een omzet, geen vast salaris, en moeten zelf zorgen voor verzekeringen, pensioen etc.

Indicatie (bruto per maand, op basis van fulltime, april 2025):

Nederland:

• Starter: Ongeveer € 2.800 - € 3.500
• Ervaren: Kan oplopen tot € 4.500 - € 5.200+ (afhankelijk van functie, schaal en verantwoordelijkheden).

België:

• Starter: Ongeveer € 2.600 - € 3.200
• Ervaren: Kan oplopen tot € 4.000 - € 4.800+

Let op: Dit zijn schattingen. Het daadwerkelijke salaris kan afwijken. Voor zelfstandige ergotherapeuten is het inkomen afhankelijk van het aantal cliënten, tarieven en bedrijfskosten.

Aantal werkzaam in Nederland

Exacte, actuele cijfers zijn soms lastig te vinden en kunnen fluctueren.

Nederland:

Ergotherapeuten moeten zich registreren in het Kwaliteitsregister Paramedici (KP). Volgens het KP waren er begin 2024 ongeveer 7.000 tot 8.000 geregistreerde ergotherapeuten. Het aantal werkzame therapeuten kan iets lager liggen (bijv. door pensionering, ander werk). Ergotherapie Nederland (de beroepsvereniging) heeft rond de 4.000 leden.

België (Vlaanderen):

Het aantal is lastiger exact te bepalen, mede omdat registratie anders is geregeld (via een visum van de FOD Volksgezondheid). Schattingen van beroepsvereniging Ergotherapie Vlaanderen en op basis van afgestudeerden suggereren een aantal van rond de 4.000 tot 6.000 erkende ergotherapeuten in heel België, waarvan het merendeel in Vlaanderen werkzaam is.

Welke opleiding heeft de Ergotherapeut gevolgd

• Opleidingsniveau: De opleiding tot ergotherapeut is een Bacheloropleiding op Hoger Beroepsonderwijs (HBO) niveau in Nederland, en een Professionele Bachelor in Vlaanderen.
• Vooropleiding (Nederland): Om toegelaten te worden tot de HBO-opleiding Ergotherapie heb je doorgaans een van de volgende diploma's nodig:
• HAVO-diploma (meestal met profiel Natuur & Gezondheid of Natuur & Techniek, soms ook Economie & Maatschappij of Cultuur & Maatschappij met aanvullende eisen zoals biologie).
• VWO-diploma (alle profielen).
• MBO-diploma niveau 4 (soms zijn er aanvullende eisen of wordt een specifieke MBO-opleiding aanbevolen).
• Er kan ook een 21+ toets worden afgelegd als je niet aan de vooropleidingseisen voldoet maar wel 21 jaar of ouder bent.

• Vooropleiding (België - Vlaanderen): Om toegelaten te worden tot de Professionele Bachelor Ergotherapie heb je een diploma secundair onderwijs nodig (ASO, TSO, KSO, of BSO na een zevende specialisatiejaar dat toegang geeft tot hoger onderwijs). Er zijn geen specifieke profieleisen, maar een achtergrond in wetenschappen of sociale richtingen kan helpen.

Hoe lang duurt de opleiding tot Ergotherapeut

Vooropleiding:

• HAVO: 5 jaar
• VWO: 6 jaar
• MBO-4: Meestal 3 tot 4 jaar
• Secundair onderwijs (België): 6 jaar (of 7 jaar voor BSO met specialisatiejaar)

Opleiding Ergotherapie zelf:

• Nederland: De HBO-opleiding Ergotherapie duurt 4 jaar (voltijd).
• België: De Professionele Bachelor Ergotherapie duurt 3 jaar (voltijd).

Het opleidingsniveau van een Ergotherapeut is HBO.

Enkele wetenswaardigheden over de Ergotherapeut

• Holistische benadering: Ergotherapie kijkt naar de hele mens: fysiek, cognitief, psychisch en sociaal, in relatie tot diens omgeving en activiteiten.
• Cliëntgecentreerd: De wensen, doelen en mogelijkheden van de cliënt staan centraal in de behandeling.
• Wortels in WOI: Het vakgebied kreeg een impuls na de Eerste Wereldoorlog om gewonde soldaten te helpen re-integreren in de maatschappij door middel van zinvolle arbeid en activiteiten.
• Beschermd beroep: Zowel in Nederland (via Wet BIG, artikel 34) als in België is de titel 'ergotherapeut' beschermd. Niet iedereen mag zich zomaar ergotherapeut noemen.
• Direct toegankelijk: In Nederland is ergotherapie direct toegankelijk (DTE), wat betekent dat cliënten meestal zonder verwijzing van een arts een ergotherapeut kunnen raadplegen (al wordt een verwijzing vaak wel geadviseerd ivm vergoeding). In België is meestal wel een voorschrift van een arts nodig voor terugbetaling.
• Basisverzekering: In Nederland wordt ergotherapie (max. 10 uur per kalenderjaar) vergoed vanuit de basisverzekering. In België is er terugbetaling via het RIZIV onder bepaalde voorwaarden.

Extra informatie over de Ergotherapeut

Andere benamingen:

De meest gebruikte internationale term is Occupational Therapist (OT). In de volksmond wordt soms "bezighouder" of "activiteitentherapeut" gebruikt, maar dit dekt de lading van het beroep niet volledig en wordt door professionals als verouderd of onjuist beschouwd. Ergotherapie gaat veel verder dan alleen 'bezig houden'; het is gericht op het mogelijk maken van functioneel handelen.